Gün, benim için hep sabahın başladığı ilk saatlerde harekete geçmekle başlıyor. Saat 06:00… Ve 1992'den beri böyle. Sanki evren her sabah kendini yeniden kuruyor, henüz uyanmamış dünya yavaş yavaş ayılırken, güneş bile varlığını hatırlamaya çalışıyor. O derin sessizliğin içinde, kimsenin henüz dokunmadığı o aralıkta, evrenin bana kısa ve gizli bir egemenlik tanıdığını hissediyorum. İnsan, hiçbir şeyin henüz başlamadığı o eşikte durduğunda yalnızca zamana değil, kendi içindeki boşluğa da hükmedebiliyor. Sesler çoğalmadan, kalabalıklar uyanmadan önce hakikatin en berrak haliyle kendini gösterdiği o anı yakalayabiliyor.

En güçlü kelimeler, insanın kendini en çok duyduğu anlarda doğuyor.
Kimi iyileştirirken, kimiyse yıkıp geçiyor.
Ve bazen, en derin ses — hiç söylenmemiş bir kelimeden geliyor.

Hayat tek bir şey değil. İnsan bazen her şeyi bir şeye indirgemek istiyor ama olmuyor. Bir şeyin anlamı, başka bir şeyin sessizliğinde kaybolabiliyor. Bazen bir duygu, bir insanın, bir hayalin önüne geçiyor. Ve biz, bunu fark ettiğimizde çoktan başka birine dönüşmüş oluyoruz.

Belki de yanıldığımız yer tam olarak dünyadır.
Hep bir iz bırakma telaşındayız; taşta, toprakta, ünvanda, başarıda…
Oysa dünya unutur, zaman siler.
Ama bir insanın zihninde bıraktığın düşünce, bir sözün yankısı, bir tebessümün izi…
İşte gerçek kalıcılık orada gizlidir.
Mesele dünyada iz bırakmak değil, insanda iz bırakmak olsa gerek.

Eğer şikayet etmenin bir ölçüsü, bir yüzdesi olsaydı, eminim bu konuda dünya sıralamasında zirveyi kimseye kaptırmazdık.
Çünkü biz; iş arkadaşımızdan, patronumuzdan, trafikteki şoförden, eşimizden, çocuğumuzdan, hatta hava durumundan bile şikayet ederiz.
Ekonomiden tutun da eğitim, sağlık, adalet sistemine kadar her konuda bir sitemimiz mutlaka vardır.
Aslında bu da çok şaşırtıcı değil. Zira yıllardır ileriye değil, geriye giden bir yönetim anlayışının içinde yaşarken, memnuniyet duygusunu kaybetmemek kolay değil.
Ama yine de…Paris metrosunda ayakta seyahat eden 92 yaşındaki Augusto bana bu düşüncemi sorgulattı. 1933 Paris doğumlu, Portekiz göçmeni.
“Nasıl bu kadar genç, sağlıklı ve pozitif kalabiliyorsun?” Soruna cevabı kısa ama netti.
“Hayatım boyunca şikayet etmedim.”
O an fark ettim…
Şikayet, insanı yaşlandırıyor.
Augusto haklıydı.
Şikayet ettikçe tükeniyoruz, kabullenip çözüm aradıkça ise yenileniyoruz.

Bir zamanlar seni diri tutan şehir, artık içini sıkıyor.

Sokaklar aynı, sesler aynı ama his bambaşka.
Kalabalığın ortasında kaybolmak eskiden huzur verirdi, şimdi sadece yorgunluk bırakıyor.
Nefes bile ağırlaştı; havanın, insanların, caddelerin rengi soldu. İnsanlar çoğaldı ama birbirine yaklaşamadı. Her yerde bir kalabalık var ama kimse kimseye dokunamıyor. Bir araya gelmeye vakit bulamamak, aslında birbirine yabancılaşmanın bahanesi oldu. Yakınlık arttıkça mesafe büyüdü.
Gitmek istiyorsun ama nereye gidersen git, orada da hep misafirsin. Hiçbir yer tam olarak “senin” değil. Kaldığın yerde daralıyorsun, gittiğin yerde yabancılaşıyorsun. Belki de mesele şehirde değil; senin içindeki eski duygular artık orada değil. Belki de zaman, seni ait olduğun yerden değil, ait hissettiğin halinden uzaklaştırdı.

“Sosyal çürüme” dediğimiz şey aslında bir anda yaşanan büyük bir yıkım değil; gündelik hayatın küçük anlarında, görmezden gelinen kırılmalarda kendini gösteriyor. Bağıranın işini daha çabuk yaptırdığı, sırada sabırla bekleyen kişinin “enayi” muamelesi gördüğü, “rica ederim” yerine kaba bir tonda söylenen sözlerin normalleştiği her anda bu toplumun dokusunun biraz daha aşındığını görüyorum. Nezaket, incelik ve kibarlık güçsüzlükle eş tutulurken; nobranlık ve kabalık ise adeta bir iş bitiricilik gibi sunuluyor.

Oysa benim için nezaket asla güçsüzlük değil. Tam tersine, kişinin kendine ve karşısındakine duyduğu saygının en görünür halidir. Asıl güç, öfkesini dizginleyebilmek, kırmadan konuşabilmek, haklıyla haksızı bağırarak değil, olgunlukla ayırt edebilmektir. Ama biz kısa vadeli kazanımlar uğruna kaba kuvveti ödüllendirdikçe, uzun vadede güvenimizi, işbirliğimizi ve birlikte yaşam kültürümüzü kaybediyoruz.

Bugün bu topraklarda nezaketin değersizleşmesi, hepimizi içine çeken bir kısır döngü yaratıyor. İnsanlar ben de kaba olayım ki ezilmeyeyim diyerek bu düzeni yeniden üretmeye başlıyor. Normlar tersyüz oluyor, güven eriyor, kurallar işlemez hale geliyor. Ve günün sonunda kimse kazanmıyor; aksine hepimiz kaybediyoruz.

Çalışma hayatı, zamanla insanın içine sinen bir gölgeye dönüşüyor. Her gün aynı masaya oturmak, aynı cümleleri kurmak, aynı telaşın peşinden koşmak… Bir noktadan sonra sadece iş değil, insan da kendini tekrar etmeye başlıyor.

Uzun yıllar aynı yerde kalmak bazen güven duygusu verirken, bazen de yavaş yavaş içten içe tükenmeye sebep oluyor. Asıl sorun işin kendisi değil; işin içinde kendimizi yenileyememek. Çünkü insan, değişmeyen düzenin içinde değişmeyi unutursa, günün sonunda kendi sesini de kaybediyor.

Belki de yapılması gereken, yeni bir yol bulmak değil; bildiğimiz yolun üzerinde farklı bir adım atmayı hatırlamaktır.

Hayatımız bazen birbirine eklemlenen rutinlerin uzun bir zincirine dönüşüyor. Her gün bir öncekini çağırıyor, her yıl bir öncekini taklit ediyor; zaman bir daire çiziyormuş gibi, hep aynı yollardan geçiyorsun. Bu döngünün ortasında, yaşadığımız coğrafya bile dar gelmeye başlıyor. Sıkıntının yalnızca mekândan değil, tekrarın kendi ağırlığından doğuyor.

Böyle anlarda, çaresizlik sessiz bir misafir gibi yanı başımızda. Sanki ilk defa hayata başlamışsın, ilkokulun ilk gününde olduğu gibi: “Ben şimdi ne yapacağım?” sorusu büyüyor, içinin ortasında yankılanıyor. Bir çocuk masumiyetinde ama bir yetişkin yalnızlığında kalakalıyorsun.

Belki de bu halin asıl öğretisi, aynı tekrarın içinde dahi yeni bir anlam arayabiliyor olmaktır.

İçinde bulunduğumuz coğrafya, her geçen gün daha derin bir sosyal çürümeye teslim oluyor. İnsanların öfkesi, doğaya, hayvanlara ve en çok da kendi hemcinslerine zarar veriyor. Sabrın sınırlandığı, her anın hızla tüketildiği bir çağdayız; trafik ışıkları kırmızıdan sarıya, sarıdan yeşile geçerken beklenen o saniyelik sabrı bile kaybetmiş olanlar, önündekini itip geçmeyi küçük bir zafer gibi görenler, kahve almak için sıraya girerken bir adım önde olmayı kazanç sayanlar… Her hareket bir hesap, her bakış bir yarış.

Gülümsemek neredeyse suç, iyilik neredeyse masum bir hatıra. Kötülerin sesi yükseliyor, yalnızlık derinleşiyor ve en yakınımıza bile güven duygumuzu yitirmiş durumdayız. İnsan, kendi küçük kazançları uğruna empatiyi, sabrı ve insanlığı bir bir unuturken, medeniyet adına kocaman bir utançla yaşıyoruz bu topraklarda.

Şairin dediği gibi:

“Burası dünya yahu, burası bu kadar işte.”